یادداشت‌ها

در این مقاله، روند مهاجرت بین المللی ایرانیان را به تصویر می­کشیم و در مورد علل و پیامدهای اساسی آن برای آینده ایران بحث می­کنیم. تحلیل ما مبتنی بر مجموعه داده­هایی است که دولت­های ملی و آژانسهای بین المللی منتشر کرده­اند. علاوه بر این، یک الگوریتم طبقه بندی برای شناسایی دانشمندان ایرانی­تبار که در کشورهای خارجی مشغول به کار هستند، از طریق تحلیل سوابق انتشارات جهانی در دهه های گذشته تهیه کرده­‌ایم.

جایی که از آن سخن میگویم عرصه ی فقدان است، عرصه ی نبود من رهایی یافته. مردمانش اسیر و دربند زبان، شهروندانی که به قول رانسیر زبان را خلق نمی کنند، بلکه اطاعت میکنند. ... خیابانهایشان عرصه سیاست ورزی و بازیگوشی های واژگان برای قلقک دادن قدرت نیست.

تحقیقات نشان می‌دهند که دستمزد بر اساس هزینه زندگی آبرومندانه با عث کاهش فقر می‌شود و می‌تواند به رشد اقتصادی در یک جامعه کمک کند. افرادی که درآمد کافی دارند می‌توانند محصولات و خدمات بیشتری را خریداری کنند. در بسیاری از کشورها (آمریکا، انگلیس، ایرلند، بنگلادش و استرالیا) قوانین خاصی برای پرداخت دستمزد بر اساس زندگی آبرومندانه وضع شده، ولی این قوانین بیشتر برای سازمان‌های دولتی است و قابل اعمال در بخش خصوصی نیست. تعداد رو به ازدیادی از شرکت‌های خصوصی هم به این نتیجه رسیده‌اند که به نفع شرکت و جامعه است اگر دستمزد حداقلی افراد بر مبنای هزینه های واقعی زندگی در هر منطقه باید محاسبه شود.

در لهستان، نیز چند ماه پیش از انقلاب مذاکراتی میان رژیم کمونیستی و اتحادیۀ کارگری همبستگی، که خواهان کثرت‌گرایی سیاسی بود، جریان داشت. در کمال شگفتیِ تقریباً همگان، در آوریل ۱۹۸۹ رژیم برگزاری انتخابات برای شکل‌گیریِ پارلمانی کثرت‌گرا را پذیرفت. در انتخابات ماه ژوئن آن سال اتحادیه همبستگی با فراتر رفتن از خوشبینانه‌ترین پیش‌بینی‌ها، توانست ۲۶۰ کرسی از ۲۶۱ کرسی ممکن را کسب کند...

تولید سوخت‌های فسیلی سر به فلک گذاشت، آزادسازی گازهای گلخانه‌ای افزایش یافت و نابه‌سامانی اقلیمیْ شتاب بیش‌تری یافت. در سال ۲۰۰۱ «هیئت بینادولتیِ دگرگونیِ اقلیمی» پیش‌بینی کرده بود که تا سال ۲۰۵۰ دی‌اکسید کربن اتمسفر دو برابر خواهد شد. راستش را بخواهید جهان در سال ۲۰۴۲ به این رقم رسید. دانشمندان چشم آن داشتند که دمای جهان، نسبت به دوره‌ی پیشاصنعتی ۲ تا ۳ درجه بالاتر برود؛ ولی دما ۳.۹ درجه بیش‌تر شد.

عاقل نامیدن انسان به مثابۀ یک استعداد بشری جای درنگ ندارد. تمایز میان عاقل بودنِ بالقوه و به فعلیت درآوردن قوۀ عقل در انسان نیز به شرح و بسط حاجت ندارد. بی‌تردید خردمند شخصی است که می‌تواند نیروی عقل خویش را به کار بگیرد. او با توسل به اراده چنین می‌کند. انسان در پرتو تعلیم و تربیت و کسب تجربه و مهارت، قادر خواهد بود به بلوغ عقلانی برسد تا بتواند آزادانه جهان پیرامون خویش را درک کند، تحلیل کند، مورد سنجش و ارزیابی قرار ‌دهد و به جایگاه تصمیم‌گیری برسد. از این منزلگاه است که انسان درک روشنی از آزادی به دست می‌آورد.

بی‌اعتمادی گسترده در روابط دولت با مردم (که در عرصه اطلاع‌رسانی عمومی در مواردی مانند گران‌شدن نرخ بنزین، سقوط هواپیمای اوکرایینی و شیوع همه‌گیری کرونا آشکارا مشهود بود)، بی‌اعتمادی مردم به دولت (که تجلیات آن در رفتارهای اجتماعی در قبال عرصه‌هایی مانند بازار و انتخابات آشکارتر از آن است که انکار شود) و بی‌اعتمادی مردم به مردم (که نشانه‌های آن در مبادلات و تعاملات روزمره ایرانیان فراوان به‌چشم می‌خورد) را به‌دنبال داشته است؛ پدیده‌ای که نزد صاحب‌نظران به‌عنوان کاهش فزاینده سرمایه اجتماعی شناخت شده است.

برداشتِ گاندی از توسعه توانسته است توجه دانشمندان و فعالان را در سراسر جهان به خود جلب کند. این مقاله تلاش کرده است نقد گاندی به توسعه به‌عنوانِ بخشِ جدایی‌ناپذیرِ تمدنِ صنعتیِ مدرن را بررسی کند و همین‌طور وجوهِ الگوی توسعه‌‌ی اقتصادیِ پیشنهادیِ او را نشان بدهد که می‌تواند پایدار و بادوام باشد.

یافته‌ها حکایت از آن دارد که وضعیّت احساس خوشبختی در ایران بحرانی است، حال آن‌که ایران از نظر شاخص‌های دیگر توسعه بر اساس یافته‌های گالوپ و بانک جهانی، جایگاه بهتری در رتبه‌بندی جهانی دارد.

ازنظر ساختار حقوقی الگوی حاکم در ایران نه مبتنی بر نظام ریاستی، نه پارلمانی و نه نیمه ریاستی و نیمه پارلمانی است و ملغمه ای از ساختارهای متفاوت است؛ مضافا اینکه بعضی از اصول قانون اساسی مشتمل بر تکالیف مالایطاق و بعضی با یکدیگر در تعارض است. مهمتر آنکه تفسیرهای غیر متعارف ، دلبخواهانه ، زاید بر نص، به نفع مفسّر، نافی و ناسخ قوانین دیگر، مغایر با روح حاکم بر قانون اساسی و محدود کننده حق حاکمیت ملی، از جمله تفسیر ارائه شده از اصل ۹۹ در مورد چگونگی نظارت شورای نگهبان بر انتخابات، عملا قانون اساسی را از حیز انتفاع ساقط کرده است، لذا بازنویسی و اصلاح ساختاری منسجم از قانون اساسی متناسب با رویکردهای دمکراتیک به منظور تشکیل دولتی پیشرو و مترقی از نیازهای اساسی ایران است.